دلایل افزایش قیمت جهانی آلومینیوم

تحلیل اختصاصی اتاق خبر ایراک: در دنیای پرنوسان اقتصاد جهانی، آلومینیوم همیشه به عنوان یک فلز استراتژیک برجسته بوده است. این ماده سبک، مقاوم و قابل بازیافت، نقش کلیدی در صنایع متنوعی از خودروسازی گرفته تا انرژی‌های تجدیدپذیر ایفا می‌کند. اما در سال ۲۰۲۵، بازار آلومینیوم با چالش‌های جدی روبرو شده و قیمت‌های جهانی آن افزایش چشمگیری یافته است. از ابتدای سال 2025 تا سپتامبر، قیمت هر تن آلومینیوم در بورس فلزات لندن (LME) از حدود ۲۳۸۰ دلار به بیش از ۲۶۴۳ دلار رسیده است، که این جهش بیش از ۱۱ درصد را نشان می‌دهد. برای صنعتگران ایرانی، که کشور ما را به یکی از بازیگران مهم این بازار تبدیل کرده‌اند، این افزایش دو وجه دارد: از یک طرف، فرصت‌های صادراتی را افزایش می‌دهد؛ از طرف دیگر، هزینه‌های تولید داخلی را با فشارهای انرژی و مواد خام بالا می‌برد.

در این مقاله‌ی تحلیلی، که بر پایه کاوش‌های میدانی و داده‌های معتبر از منابع مختلف مانند Trading Economics، Fastmarkets، J.P. Morgan Research و گزارش‌های International Aluminium Institute (IAI) تدوین شده، به بررسی ریشه‌های این افزایش می‌پردازیم. هدف ما این است که نه تنها دلایل را توضیح دهم، بلکه ابزارهای عملی مانند جداول روند قیمت‌ها، تحلیل‌های اقتصادی و پیش‌بینی‌ها را برای شما صنعتگران عزیز ارائه کنیم تا بتوانید در تصمیم‌گیری‌های روزمره‌تان از آن‌ها بهره ببرید. بیایید با نگاهی به روند قیمت‌ها شروع کنیم، جایی که اعداد و ارقام داستان واقعی را روایت می‌کنند.

روند قیمت‌های جهانی آلومینیوم در سال ۲۰۲۵: از ثبات نسبی به جهش ناگهانی

وقتی به بازار آلومینیوم نگاه می‌کنم، همیشه از داده‌های تاریخی شروع می‌کنیم. سال ۲۰۲۵ با امیدواری‌هایی برای ثبات آغاز شد، اما خیلی زود مشخص شد که عوامل خارجی مانند محدودیت‌های عرضه و تقاضای فزاینده، بازار را به سمت افزایش سوق می‌دهند. بر اساس داده‌های به‌روز از Trading Economics و LME، قیمت آلومینیوم از ژانویه تا سپتامبر نوساناتی را تجربه کرده که عمدتاً صعودی بوده است. جدول زیر، که بر پایه میانگین ماهانه قیمت‌ها (به دلار آمریکا به ازای هر تن) تهیه شده، این روند را به وضوح نشان می‌دهد:

این جدول را بر اساس گزارش‌های روزانه LME و Trading Economics گردآوری کرده‌ایم، و نشان می‌دهد که بیشترین جهش در آوریل و مارس رخ داده، جایی که قیمت‌ها بیش از ۲ درصد ماهانه افزایش یافتند. تغییر سالانه ۱۱.۰۱ درصدی تا سپتامبر، بالاتر از میانگین تاریخی ۸-۹ درصدی دهه اخیر است. اگر بخواهیم این داده‌ها را به صورت بصری تصور کنیم، نمودار خطی روند قیمت‌ها مانند یک منحنی صعودی ملایم است که از ۲۳۸۰ دلار شروع شده و در اوت به پیک ۲۶۶۰ دلار می‌رسد، سپس کمی افت می‌کند. اما همچنان بالاتر از سطوح اولیه سال باقی می‌ماند.

برای صنعتگران، این روند به معنای آن است که هزینه‌های ورودی مانند شمش آلومینیوم اولیه، که بخش عمده‌ای از تولید پروفیل یا محصولات پایین‌دستی را تشکیل می‌دهد، افزایش یافته. مثلاً در ایران، جایی که شرکت‌هایی مانند ایرالکو و سالکو و المهدی بر تولید اولیه تمرکز دارند، این افزایش می‌تواند حاشیه سود را تا ۱۰-۱۵ درصد کاهش دهد، مگر اینکه با صادرات جبران شود. گزارش IAI نشان می‌دهد که تقاضای جهانی آلومینیوم در سال ۲۰۲۵ به ۷۴.۳ میلیون تن رسیده، در حالی که عرضه تنها ۷۳.۹ میلیون تن است، که این کمبود ۴۰۰ هزار تنی مستقیماً به افزایش قیمت کمک کرده. اما چرا این کمبود رخ داده؟ بیایید به دلایل عرضه بپردازیم.

دلایل عرضه: محدودیت‌های تولید و اختلالات زنجیره تأمین

یکی از اصلی‌ترین عوامل افزایش قیمت، سمت عرضه بازار است. همیشه وقتی با مشتریان صنعت آلومینیوم صحبت می‌کنم، به آن‌ها می‌گوییم که بازار فلزات پایه مانند یک زنجیره است، اگر یک حلقه ضعیف شود، کل سیستم تحت فشار قرار می‌گیرد. در سال ۲۰۲۵، چین به عنوان غول تولیدکننده (با ۵۹ درصد سهم جهانی) نقش کلیدی ایفا کرده. دولت چین سقف تولید ۴۵ میلیون تنی را برای کاهش انتشار کربن اعمال کرده، که این سیاست بخشی از تعهدات COP28 است. نتیجه؟ خروجی چین نزدیک به پیک رسیده و منجر به کمبود جهانی شده. گزارش ING Research این کمبود را برای ۲۰۲۵ حدود ۴۰۰ هزار تن پیش‌بینی می‌کند، که مستقیماً قیمت‌ها را به سمت بالا سوق می‌دهد.

جدول تعادل عرضه و تقاضا، بر اساس داده‌های Fastmarkets و IAI، این واقعیت را برجسته می‌کند:

این جدول نشان می‌دهد که بازار از مازاد سال گذشته به کمبود تغییر جهت داده، که این امر قیمت‌ها را حدود ۸-۱۰ درصد افزایش داده. علاوه بر چین، عوامل دیگری مانند خشکسالی در گینه (تأمین‌کننده ۹۰ درصد بوکسیت چین) و اختلالات انرژی در اروپا نقش داشته‌اند. برای مثال، قیمت برق صنعتی در اروپا ۲۰ درصد افزایش یافته، که ۴۰ درصد هزینه تولید آلومینیوم را تشکیل می‌دهد.

گزارش‌های داخلی در ایران نشان می‌دهد تولید شمش در ۱۱ ماه نخست سال 1403 در حدود ۵۵۰ هزار تن بوده، اما کاهش ۵ درصدی کلی به دلیل محدودیت‌های انرژی رخ داده. این کمبود عرضه جهانی، برای صنعتگران ایرانی فرصت است که می‌توانند با افزایش تولید و صادرات به بازارهای آسیایی، از این افزایش قیمت سود ببرند.

دلایل تقاضا: رشد تقاضای صنایع سبز و مصرف‌کننده

سمت تقاضا، داستان دیگری است. در سال‌های اخیر، همیشه به صنعتگران توصیه کرده ایم که آلومینیوم دیگر فقط یک فلز نیست، بلکه بخشی از انقلاب آلومینیوم سبز است. تقاضای جهانی در ۲۰۲۵ به ۷۴.۳ میلیون تن رسیده، که افزایش ۳ درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. محرک اصلی؟ صنایع انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای الکتریکی (EV). طبق گزارش Precedence Research، بازار آلومینیوم تا ۲۰۳۴ با نرخ رشد سالانه ۶.۱ درصد به ۳۲۹ میلیارد دلار می‌رسد، عمدتاً به دلیل استفاده در پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی.

در خودروسازی، شدت استفاده آلومینیوم در هر خودرو از ۱۲۰ پوند در دهه ۱۹۸۰ به ۵۵۶ پوند در ۲۰۳۰ رسیده، که این امر ۳ میلیون تن تقاضای اضافی ایجاد می‌کند. بخش بسته‌بندی نیز نقش دارد. قوطی‌های آلومینیومی در آمریکا ۱.۴ میلیون تن سالانه مصرف می‌کنند، زیرا نسل جوان‌تر مواد قابل بازیافت آلومینیوم را ترجیح می‌دهد.

برای visualization، پای چارت تقاضای بخش‌بندی‌شده را تصور کنید: خودروسازی ۳۰ درصد، بسته‌بندی ۲۵ درصد، ساخت‌وساز ۲۰ درصد، انرژی ۱۵ درصد، و سایر صنایع ۱۰ درصد. این توزیع نشان می‌دهد که تقاضای سبز (انرژی و EV) بیش از ۲۵ درصد رشد کرده، که این امر قیمت‌ها را تحت فشار قرار داده.

در ایران، این تقاضا می‌تواند فرصت صادراتی باشد. با تمرکز بر محصولات پایین‌دستی مانند پروفیل‌های ساختمانی، می‌توانیم سهم بازار آسیا را افزایش دهیم. اما چالش ضعف تقاضا در اروپا (به دلیل رکود اقتصادی) را نباید فراموش کرد.

عوامل اقتصادی: تعرفه‌ها، هزینه‌های انرژی و تنش‌های ژئوپلیتیک

هیچ تحلیل اقتصادی بدون بررسی عوامل خارجی کامل نیست. تعرفه‌های دونالد ترامپ، که در ژوئن ۲۰۲۵ از ۲۵ درصد به ۵۰ درصد افزایش یافت، یکی از بزرگ‌ترین عوامل است. این تعرفه‌ها، که بر واردات از چین و روسیه اعمال شده، ۵۰ میلیارد دلار هزینه اضافی ایجاد کرده – دو برابر تعرفه‌های قبلی. شرکت Alcoa در سه‌ماهه دوم ۱۱۵ میلیون دلار هزینه تعرفه‌ای متحمل شد، که پرمیوم میدوست آمریکا را به ۵۴ سنت به ازای هر پوند رساند.

جدول تأثیر تعرفه‌ها:

هزینه‌های انرژی نیز کلیدی است. در آمریکا، نرخ برق صنعتی ۷۳.۴۲ دلار به ازای هر مگاوات‌ساعت است، در حالی که در کانادا ۲۶.۵ دلار. رقابت با دیتاسنترها، که تا ۲۰۳۰ ۸.۸ درصد مصرف برق را می‌گیرند، تولید را گران‌تر کرده.

تنش‌های ژئوپلیتیک مانند جنگ اوکراین و تحریم‌های روسیه، عرضه بوکسیت را مختل کرده. این عوامل، الاستیسیته عرضه را کاهش داده و قیمت را حساس‌تر کرده‌اند.

تحلیل اقتصادی: مدل‌های عرضه-تقاضا و پیش‌بینی‌های آینده

از دیدگاه اقتصادی، این افزایش را می‌توان با مدل عرضه-تقاضا توضیح داد. کمبود عرضه (Q_s < Q_d) قیمت را افزایش می‌دهد، با الاستیسیته تقاضای ۰.۸ (کم‌الاستیک). پیش‌بینی Fastmarkets متوسط ۲۶۵۰ دلار را برای ۲۰۲۵ ذکر کرده، اما با کمبود، می‌تواند به ۲۸۰۰ دلار برسد.

برای ایران، توصیه می‌شود مدل Cobb-Douglas را برای تحلیل هزینه‌ها استفاده کنید: P = f(انرژی, مواد خام). با سرمایه‌گذاری در بازیافت آلومینیوم، می‌توان ۹۵ درصد انرژی صرفه‌جویی کرد.

راهکارهایی برای صنعتگران ایرانی

افزایش قیمت جهانی آلومینیوم، هرچند چالش‌برانگیز است، اما می‌تواند یک فرصت طلایی برای صنعتگران ایرانی باشد، به شرطی که با استراتژی‌های هوشمندانه به آن نزدیک شویم. بیایید روی راهکارهای کوتاه‌مدت تمرکز کنیم که می‌توانند بلافاصله تأثیرگذار باشند.

اول از همه، مدیریت هزینه‌های انرژی را در اولویت قرار دهید، زیرا ۴۰ درصد هزینه‌های تولید را تشکیل می‌دهد. برای مثال، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بهینه‌سازی مانند سلول‌های الکترولیز با کارایی بالا می‌تواند مصرف برق را تا ۱۵ درصد کاهش دهد، همان‌طور که در گزارش‌های IAI پیشنهاد شده. علاوه بر این، تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین مواد خام ضروری است. به جای وابستگی کامل به واردات آلومینا (که ایران تنها ۲۵۰ هزار تن تولید داخلی دارد در مقابل نیاز ۱.۳ میلیون تنی)، همکاری با کشورهایی مانند گینه یا ترکیه برای تأمین بوکسیت را بررسی کنید. این کار نه تنها ریسک نوسانات قیمت را کاهش می‌دهد، بلکه با توجه به تنش‌های خاورمیانه مانند تهدید تنگه هرمز (که می‌تواند ۲۳ درصد عرضه جهانی را مختل کند)، امنیت زنجیره تأمین را افزایش می‌دهد. همچنین، از فرصت‌های صادراتی استفاده کنید؛ با افزایش قیمت جهانی، محصولات پایین‌دستی مانند پروفیل‌های ساختمانی ایرانی می‌توانند در بازارهای آسیایی و اروپایی رقابت‌پذیرتر شوند. مثلاً، شرکت‌هایی مانند ایرالکو می‌توانند با تمرکز بر صادرات به کشورهایی مانند عراق و ترکیه، درآمد ارزی خود را تا ۲۰ درصد افزایش دهند. در نهایت، نظارت مداوم بر شاخص‌های LME و استفاده از ابزارهای مالی مانند آلومینیوم پلاس می توانید بازار آلومینیوم را به صورت رصد کنید و از ریسک های بازار مطلع شوید. این استراتژی برای صنعتگران ایرانی توصیه می شود و می‌تواند از زیان‌های ناگهانی جلوگیری کند.

به راهکارهای بلندمدت بپردازیم که پایه و اساس پایداری صنعت آلومینیوم را تشکیل می‌دهند. اول، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز و بازیافت را جدی بگیرید؛ زیرا بازیافت آلومینیوم ۹۵ درصد انرژی کمتری نسبت به تولید اولیه مصرف می‌کند و با توجه به پیش‌بینی کمبود جهانی ۵۰۰ هزار تنی در ۲۰۲۶، این روش می‌تواند ایران را به یک صادرکننده عمده آلومینیوم ثانویه تبدیل کند.

توسعه کارخانه‌های بازیافت مدرن، مانند آنچه در گزارش‌های ING پیشنهاد شده، می‌تواند تولید داخلی را از ۵۵۰ هزار تن فعلی به بیش از ۱ میلیون تن تا ۲۰۳۰ برساند، هدفی که در برنامه‌های ایمیدرو نیز ذکر شده.

دوم، تقویت تولید داخلی آلومینا ضروری است؛ وابستگی ۸۰ درصدی به واردات، صنعت را آسیب‌پذیر کرده، پس همکاری با شرکت‌های خارجی برای انتقال فناوری می‌تواند این وابستگی را کاهش دهد. همچنین، در زمینه ژئوپلیتیک، دور زدن تحریم‌ها از طریق مشارکت در ابتکارات منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای یا توافق‌های دوجانبه با چین، می‌تواند دسترسی به بازارهای جدید را فراهم کند. مثلاً، افزایش همکاری با چین (که ۵۹ درصد تولید جهانی را دارد) برای واردات فناوری کم‌کربن، می‌تواند هزینه‌ها را تا ۱۰ درصد پایین بیاورد. در نهایت، آموزش نیروی کار و تحقیق و توسعه (R&D) را فراموش نکنید.

سرمایه‌گذاری در دانشگاه‌ها برای تربیت متخصصان در زمینه آلیاژهای پیشرفته، می‌تواند محصولات ایرانی را رقابتی‌تر کند. این راهکارها، بر پایه تجربیات موفق کشورهایی مانند کانادا و نروژ (که بر انرژی‌های تجدیدپذیر تمرکز کرده‌اند)، می‌توانند صنعت آلومینیوم ایران را نه تنها در برابر افزایش قیمت‌ها مقاوم کنند، بلکه به یک بازیگر پیشرو در بازار سبز جهانی تبدیل نمایند.